Kölelik karşıtı sivil haklar eylemcisi Harriet Tubman''ı duydunuz mu bilmem. Son olarak ABD''de Biden yönetiminin kararıyla 20 dolarlık banknotların üzerine portresi basılması kararlaştırılan, ancak beyazların baskısı sonucu bundan vaz geçilen insan hakları aktivisti Tubman''ın hayatını sizlere aktaracağım.

ABD''de kölelik karşıtı siyasal mücadelenin önemli isimlerden olan sivil haklar aktivisti Harriet Tubman, 10 Mart 1913''te hayata veda etti. Kölelik karşıtı, sivil haklar eylemcisi ve kadın hakları savunucusu olan Harriet Tubman, Amerikan İç Savaşı sırasında Konfederasyon aleyhine çalışıp Birlik lehine casusluk yapmış, özgürlüğünü kazandıktan sonra en az 200 siyah köleyi kurtarmıştı. "Bence kölelik, cehenneme en yakın şeydir" diyen Tubman, geride mücadeleyle donatılmış ve özgürlüğe adanmış bir ömür bıraktı.

Peki köleliğe karşı mücadele eden, önce kendisini ardından birçok insanı kölelikten özgürlüğe taşıyan, gerektiğinde gerilla, gerektiğinde ise hemşire olan Harriet Tubman, Araminta Minty Ross adıyla, Harriet Green ve Ben Ross adlı kölelerin çocuğu olarak 1822 senesinde Maryland''de doğdu.

5 ila 6 yaşlarına geldiğinde, sahibesi Brodess onu "Miss. Susan" adlı birine, çocuklarına dadılık yapması için köle olarak kiraladı. Tubman, anılarında, çocukların uyanıp ağladığı zaman kırbaçlandığı ve bir gün kahvaltı saatinden önce beş kere kırbaçlandığını anlatır. Yaşadığı eziyetlere direnmek için kaçarak, beş gün boyunca dışarıda saklandı. Büyüdükçe farklı görevler için kiralanan Araminta, tarlada veya ormanda çalışmak, çeşitli yükleri taşımak, öküz ve ineklerle ilgilenmek gibi daha ağır işlere verildi. Bu dönemde bir keresinde kafasına dirhemle vurulması, ömür boyu çekeceği baş ağrılarına, sanrılara, epilepsi nöbetlerine neden oldu.

Okuma yazma bilmeden yetişen Araminta, annesinin anlattığı İncil kıssalarıyla büyüdü. Bu onun ileri yaşlarda dini inancını şekillendiren temel etkenlerden biri olaaktı.. Yeni Ahit''teki kölelerin itaatkar olması içeriğini eleştirdi ve Eski Ahit''teki kurtuluş kıssalarına önem verdi. Dindar biri olan Tubman, epilepsi hastalığı sebebiyle gördüğü sanrıları Tanrı''nın bir ilhamı ve yol göstericiliği olarak değerlendirdi. 1840''ta, gerçekte 55 yaşına gelmiş babası, 45 yaşını geçtiği gerekçesiyle kölelikten azat edilse de Thompson ailesinin yanında tekrar köle olarak girerek çalışmaya devam etti. Tubman, azat edilmek için 45 yaşı geçme gerekçesinin annesi için ve annesinin doğurduğu çocukları için de uygulanması gerektiğini bir avukat tutarak ortaya çıkardı. Fakat Pattison ve Brodess aileleri bu gerekçeye aldırmadı. Bu yasa tanımaz tutum, Tubman''a yasal yollardan mücadele etmenin sonuç vermeyeceğini gösterdi.

1844''te John Tubman adında özgür bir siyahi Amerikalı ile evlendi. Evliliği sonrasında Araminta adını bırakarak annesinin adı olan Harriet adını kullanmaya başladı. Mevcut kurallar çerçevesinde özgür bir baba ve köle bir anneden doğan çocuğun da köle olacağını kavrayan Harriet Tubman, bu dönemde çocuk sahibi olmadı.

1849''da tekrar hastalanan Tubman''ın değerinin düştüğünü gören sahibi Edward Brodess onu satmaya çalıştı, ancak alıcı bulamadı. Brodess, bir hafta sonra öldü. Sahibinin ölümü sonrası dul kalan eşi ailenin mallarını ve kölelerini satmaya başladı. Eşinin aksi yönde telkinlerine rağmen satılarak kaderin getireceklerini beklemektense kaçmaya karar verdi.

Tubman ve iki erkek kardeşi Ben ve Henry, 17 Eylül 1849 tarihinde kaçtı. Bu dönemde kardeşleri ve Tubman Dr. Anthony Thompson adındaki toprak sahibine kiraya verilmişti. Bu durum, sahibesinin kaçması sonrası yokluğunun fark edilmesi ihtimalini azaltmıştı. Sahibesi iki hafta sonra Cambridge Democrat gazetesine ilan vererek kaçak köleleri "Minty" (Harriet Tubman) ve erkek kardeşleri Henry ve Ben''i yakalayana, her biri için 100''er dolar, toplamda 300 dolar ödül vadetti. Kardeşlerden Ben''in baba olacağı düşüncesi üzerine geri dönmeye karar veren erkek kardeşler, Tubman''ı da dönmeye ikna etti. Fakat daha sonra erkek kardeşleri olmadan tek başına tekrar kaçtı. Yaklaşık 145 kilometre süren kaçış güzergahında geceleri ilerledi ve yaya olarak 26 gün yolculuğuna devam etti. Bu süreçte kaçkın köleleri yakalayarak para kazanmaya çalışan köle avcılarından uzak durmaya çalıştı.

1850''de Amerika Birleşik Devletleri Kongresi''nin kabul ettiği "Kaçkın Köle Yasası" gereğince kaçak kölelerin çok ağır cezalara çarptırılmasına imkân verildi. Köleliğin kaldırıldığı federasyona bağlı devletlerde dahi uygulanacak bu yasa sonrasında, hem kaçakların karşı karşıya oldukları riskler arttı, hem de yeni gelen göç dalgası sebebiyle siyahi nüfus ve göçmenler arasındaki etnik gerilimler artmaya başladı. Bu dönemde akrabalarını özgürlüğüne kavuşturmaya çalışan Tubman, bunun için Maryland''e ve Atlantik kıyılarındaki en büyük bağımsız şehir Baltimore''a gidip geldi. 11 yıla yakın süre boyunca toplamda 13 kere yaptığı bu seferler sonucunda içinde kardeşleri Henry, Ben ve Robert''ın, eşlerinin ve çocuklarının da olduğu 200''e yakın köleyi özgürlüğüne kavuşturdu.

Maryland''e yaptığı bu özgürleştirme seferlerini ve pek çok köleyi özgürlüğüne kavuşturmasını Tevrat''taki Musevilerin Mısır''dan kurtuluşuna benzeten William Lloyd Garrison, Harriet Tubman''a Musa (Moses) lakabını yakıştırdı.

1861''de Amerikan İç Savaşı patlak verince, Amerika Konfedere Devletleri''ne karşı Birlik yanında saf tutmayı köleliğin kaldırılması için bir fırsat olarak gördü. Bu amaçla Birlik çalışmalarına destek verdi. Köleliğin kaldırılması için destek veren General David Hunter ile görüşerek Benjamin Butler''ın zorla çalıştırdığı ve kuzeylilerin zorla el koyduğu veya kaçırdığı mal olarak değerlendirdiği kaçak köleleri Port Royal''de özgürlüğüne kavuşturdu. Port Royal''de hemşire olarak orduya hizmet etti. Bu sırada yerel bitkileri kullanarak özellikle dizanteriden muzdarip askerlere ilaç sağladı. Güney Carolina''da 750 kölenin kurtarılmasına ve Güney güçlerinin askerî üslerine hasar verilmesini sağlayan Combahee Nehri Baskını''nı yönetti. Dönemin gazeteleri Tubman''ın çabalarını vatanperver, dirayetli, enerjik ve yetenekli olarak manşetlere taşıdı.

1911 senesine gelindiğinde Tubman''ın vücudu çok zayıf ve çelimsiz hale gelmişti. Bu nedenle evde bakılma ihtiyacı doğdu. Dönemin New York gazeteleri durumu için "hasta ve beş parasız" ifadeleri ile haber servis ediyordu. Tubman, 10 Mart 1913 tarihinde zatürreden hayatını kaybetti.

Sivil haklar aktivisti Tubman''ın portesinin, son olarak ABD''de Biden yönteminin kararıyla 20 dolarlık banknotların üzerine basılmasına karar verildi. Beyaz Saray Basın Sekreteri Jen Psaki, 20 dolarlık ABD doları banknotlarının üzerinde bulunan ABD''nin 7. Başkanı Andrew Jackson''un resminin kaldırılarak yerine Harriet Tubman''ın portesinin yerleştirileceğini açıkladı.

ABD''de ilk olarak 44. Başkan Barrack Obama, köle sahibi ve kölelik yanlısı başkan Andrew Jackson''ın resimlerinin kağıt paraların üzerinden kaldırılmasını istemiş, ancak Donald Trump görevi devraldığında beyazları memnun etmek için değişiklik askıya alınmıştı.