Hemen hemen her yerde bir Çatalçeşme bulunur. Cağaloğlu''nda da bir Çatalçeşme ve buna adını veren bir sokak vardır. Biz farklı semtlerdeki Çatalçeşme''leri bırakıp, Cağaloğlu''na gelelim.
Farsça "çezm - göz" anlamına geliyormuş. Meğer bizim kırk yıllık "Çeşme" bu sözcükten türemiş. Yol çatlarına yani köşelere yerleştirilen ikiyüzlü veya üç yüzlü de olan çeşmelere yerleştiği yerden ötürü "çatalçeşme" denirmiş. Bu çeşmeler hazneli veya haznesiz olabilirmiş. Lülesi ve yalağı ile mahallelerin vazgeçilmez yapıları olurmuş. Günümüzde her evde su tesisatının olması çeşmeleri şehri süsleyen yapılar haline getirdi. Osmanlı medeniyeti, tam bir su medeniyetiydi. O dönemde su hemen hemen her mahalledeki çeşmelerden gürül gürül akardı. Evler, varsa kuyularını veya mahalle çeşmelerini kullanırdı.
Sokağ adını veren çeşme, şu anda Geleneksel El Sanatları Lisesi duvarında Molla Gürani Sokağı''nın Çatalçeşme bağlantısında mütevazı yerindedir. Çeşmeyi Dârüssade ağası Abbas Ağa 1671 yılında yaptırmış. 19 Eylül 1865 büyük Hocapaşa yangınından sonra şehrin yeniden imarı sırasında 2. Abdülhamit döneminde Şehremini Mazhar Paşa eliyle tekrar yaptırılmış. Üzerindeki kitabe Şair Tevfik tarafından yazılmış olup 1879-80 tarihlidir. Arkasındaki okul binasının set duvarının köşesinde iki sokağa cepheli olan çeşmenin belirli bir mimari özelliği yoktur. Kare biçimli az derin girintilerin ortalarında birer ayna taşı ile bunların içlerine birer lüle yerleştirilmiştir. Önlerinde ise birer yalakla yanlarında testi koyma şekilleri vardır. Geçmişte çeşmenin önünde at arabaları sıralanırmış. Adını aldığı bu sokak, Alemdar Caddesi ile Bâb-ı Âli Caddesi arasındadır. Alemdar Mahallesi''nin bu sokağı eski mahalle kültürünü buram buram yaşayan insanlara ev sahipliği yapmış.
Sokak, hep Bâb-ı Âli''ye yakınlığı ile siyasetin ve haberin merkezinde yer almış. Alay Köşkü''nden yukarı doğru yol aldığınızda Beşir Ağa Külliyesi, Şengül Hamamı, Günaydın Gazetesi ilk olarak gözünüze çarpardı. Gazetenin yerinde şimdilerde otel binası yer almaktadır. Kâzım İsmail Gürkan Caddesi''ni geçtikten sonra bugün itfaiye ve İSKİ karşımıza çıkar. İSKİ binası, zamanında Terkos Şirketi''nin binasıymış. Molla Fenari Mescidi''nin karşısında sokağa adını veren çeşme yer alır. Caminin hemen karşısında İçtihat Apartmanı bulunur. Bu apartman zamanında Kürt Teali Cemiyeti''ne de ev sahipliği yapmış. Çeşmenin ardındaki okul bu gün Geleneksel Türk El Sanatları Lisesi adıyla yer alır. Bu lise bir dönem Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane''yi de misafir etmiş. Hoca Rüstem Mektebi Sokağı''nın ardında ise Cağaloğlu Mesleki Teknik Anadolu Lisesi var Onn karşısında ise gazeteci, yazar ve akademisyenlerin çok iyi bildiği Kubbealtı Fotokopi yer alır.
Çatalçeşme Sokağı, Sarayın ve Bâb-ı Âli''nin yakınında olması ile basın ve matbaa işletmeleri ile adını duyurmuştur. Zaman içinde mahalle ahalisi İstanbul''un farklı semtlerine taşınmış. Evler işyerlerine dönüşmüştür.
Bir çoğumuzun ziyaret ettiği sokağa bundan sonra farklı gözle bakacağınızı tahmin ediyorum. Çatalçeşmeler bizlerin tapu senetleri. Tarihî eserlerimizi tanırsak daha iyi koruruz.
