Size bugün dünyanın tanıdığı ilk ve en büyük çevreciden bahsedeceğim. Evet bu çevreci, bir Türk. Hem sizin, hem de dünyanın hayran olduğu bir Türk; Mustafa Kemal Atatürk. Onu en büyük çevreci yapan ise, bir ağacın dalının kesilmemesi için koskoca köşke yer değiştirtmesi.
Evet bildiğiniz gibi bu köşk o dönemde İstanbul''un bir ilçesi olan Yalova''da bulunmakta. Yürüyen Köşk, Yalova Millet Çiftliği''nde 1929 yılında yapılan dikdörtgen planlı, iki katlı, yarı kâgir köşktür. İşte bu köşkün yer değiştirme hikâyesini anlatmak istiyorum.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, ilk kez 1927''de geldiği Yalova''da önceleri satın aldığı Baltacı Çiftliği''ndeki çadırda kalıyordu. Kenti çok seven Mustafa Kemal, pek çok kez ziyaret ettiği kentten 21 Ağustos 1929 tarihinde Bursa ziyareti için geçti. Ertuğrul Yatı''yla kente gelen Mustafa Kemal''in dikkatini Yalova iskelesi yakınındaki Millet Çiftliği içindeki büyük bir çınar ağacı çekti.
Çınarın görüntüsünden etkilenen Atatürk''ün isteğiyle yat durduruldu. Yatın teknesiyle karaya çıkıldı. Çınarın gölgesinde bir süre dinlenen Atatürk, ulu çınarın civarına bir köşk yapılması talimatı verdi.
21 Ağustos 1929 tarihinde inşasına başlanan köşk 22 gün sonra 12 Eylül''de tamamlandı.
Atatürk, 1930 yazında bir gün köşke gittiğinde, orada çalışanlar, yandaki çınar ağacının dalının köşkün çatısına vurduğunu, çatı ve duvara zarar verdiğini söyleyerek, çınarın köşke doğru uzanan dalını kesmek için izin istediler. Atatürk ise, çınar ağacının bir dalının bile kesilmesine karşı çıktı. Yerine, binanın tramvay rayları üzerinde biraz ileriye alınmasını istedi.
Bu görev, Yalova''nın bağlı olduğu İstanbul Belediyesi''nden Fen işleri Müdürü Yusuf Ziya Erdem''e verildi. Erdem, Başmühendis Ali Galip Alnar ve teknik elemanlarla Yalova''ya gelerek çalışmalara başladı. Çalışmalara temel kazarak başlayan ekip temel seviyesine indi ve İstanbul''dan getirilen tramvay rayları, binanın temeline yerleştirildi. Uzun uğraşlar sonunda bina, temelin altına sokulan raylar üzerine oturtuldu.
8 Ağustos 1930 günü öğleden sonra yürütme çalışması başladı. Bu çalışmayı Mustafa Kemal Atatürk, Makbule Atadan, İstanbul Vali Vekili Muhittin Üstündağ, Emanet Fen Müdürü Yusuf Ziya Erdem, İstanbul''dan gelen mühendisler ve gazeteciler izlediler.
Köşkün yürütülme işlemi iki aşamada yapıldı. 8 Ağustos günü, öncelikle yapının teras bölümü, geri kalan iki gün içinde de, ana binanın raylar üzerinde yürütülmesi işlemi tamamlandı. Böylece bina, 5 metre kadar doğuya kaydırılmış oldu. Böylelikle köşk yıkılmaktan, çınar ağacı kesilmekten kurtuldu. Köşk o günden sonra Yürüyen Köşk olarak anılmaya başlandı.
Köşkün kaydırılması Mustafa Kemal''in çevre bilincine verdiği önemi göstermesi açısından önemli bir olaydır. Bu olay hem köşkün hem de Yalova''nın bilinirliğini arttırdı.
Mustafa Kemal Atatürk, bu olaydan sonra da pek çok kez geldiği Yalova''da bu köşkte ve çınar ağacının altında dinlendi. Ölümünden sonra sahip olduğu tüm taşınmazlar gibi köşkü de Türk milletine bağışladı.
Atatürk''ün ölümünden sonra köşkün ünü azaldı. Uzun süre sahipsiz kalan köşk 2006 yılında Yalova Belediyesi tarafından bakıma alındı. Ardından da onarılarak müze olarak açıldı. Yürüyen Köşk bu olaydan sonra yeniden eski ününe kavuştu.
Köşk, Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu''nun 12.07.1980 gün ve 12238 sayılı kararı ile korunması gerekli Kültür ve Tabiat Varlıkları arasında sayılara, tescili yapıldı. Köşkün yürütülmesine sebep olan tescilli Çınar Ağacı hakkında 2015 yılında hazırlanan rapor neticesinde Doğu Çınarı (Plantanus Oriantalis) türündeki ağaç 390 yaşında ve sağlıklı olarak raporlandı.
2006 yılında restorasyonu yapılarak halkın ziyaretine açılan köşk, bugün Yalova''nın en gözde mekanı durumunda. Köşkü yılda yaklaşık 50 bin kişi ziyaret ediyor.
